Nic
kəndi
(Qəbələ rayonu)
NƏ
GÖRMƏK OLAR
Nic
kəndinin ərazisi 100 kv/km təşkil
edir. Kənd ərazisi becərilmiş
torpaq sahələrindən, geniş bağ
– bağçalı, yaraşıqlı
evlərdən, şəxsi həyətlərdən
ibarətdir. Kənd fındıq ağacları
ilə zəngindir.
Nic kəndi “Cotaari”, “Ağ dəlləkli”,
“Qoca bəyim” və s. məhəllələrdən
ibarətdir. Hər məhəllənin
öz kilsəsi var idi. Hal – hazırda Cotaari
məhəlləsində XVll əsrə
aid kilsə qorunub saxlanılmışdır.
İndi kilsə Norveç səfirliyinin
maddi yardımı ilə bərpa olunur.
Nic kəndində Udi Xalq Mədəniyyət
Mərkəzi yaradılıb. Mərkəz
udilərin qədim adət-ənənələrinin
inkişafı və muhafizəsi ilə
məşğuldur. Mərkəzin rəhbəri
udi məktəbinin müəllimi, tarixçi
Qeorgi Keçaaridir. O, udi dilinə aid dərs
vəsaitləri, Azərbaycan və dünya
klassiklərinin əsərlərinin udi
dilinə tərcüməsi ilə məşğuldur.
Onun əsas fəaliyyəti qədim udi
mədəniyyətini təbliğ etməkdir.
Hətta, alban tayfalarından olan etnoslarla
maraqlanan məşhur norveç alimi Tur
Heyerdal Nic kəndində olmuş, Udi Xalq
Mədəniyyət Mərkəzinin fəaliyyəti
ilə tanış olmuşdur. Norveç
hökumətinin dəstəyi ilə Qeorgi
Keçaari günümüzə qədər
qorunub saxlanılmış udi adət -
ənənələrinə həsr olunmuş
kitablar yazmışdır. Udilərin qeyd
etdiyi əsas bayramlarından biri də
“Mayovka” adlanır. Bu bayram may ayının
1-dən başlanır və 2 mayda qeyd
olunur. Hər bazar günləri yerli bazarda
xalq sənəti nümunələrindən
ibarət yarmarka keçirilir. Yarmarkada udi
sənətkarlarının hazırladığı
suvenirlər, metaldan, göndən, yundan,
ağacdan hazırlanmış əşyalar
və s. satılır. Nic kəndində
qədim udi milli mətbəxindən ibarət
kafe fəaliyyət göstərir.
Udi kulinariyasından – “ət sıyığı”
(düyü sıyığı və
ət), “fırrama” (təndirdə qızardılmış
hinduşka), “şıftılıq” (şabalıd
və qozdan hazırlanmış souz), “çilov”
(paxla aşı), “döşəməli
aş” (cücəli plov) və s. göstərmək
olar. Udi mətbəxinə əsasən
un, süd, ət və bitki növlərindən
istifadə olunur. “Xərisə” yeməyini
xüsusi qeyd etmək lazımdır. Buğda
həll olunana qədər bişirilir,
sonra kərə yağı ilə yağlanır
və ətlə qarışdırılır.
Xərisə əkinçilərin ənənəvi
xörəkləri sayılır. Yaxın
Şərqdə və Suriyada da eyni adlı
xörəkdən geniş istifadə olunur.
Bayram və yas mərasimlərində süfrəyə
özlərinin hazırladığı
alça arağı və üzüm çaxırı
qoyulur. Kənddə etnoqrafik muzey üçün
bina inşa olunur. Kənddə 5 orta məktəb
var. Bunlardan 3-ü udi dili və rus məktəbi,
2-si azərbaycan dili məktəbidir. Rus
məktəblərindən fərqli olaraq
azərbaycan məktəblərində
udi dilinin öyrənilməsi könüllüdür.
Məktəblərdə həmçinin
ingilis dili də tədris olunur.
Nic kəndinin yaxınlığında
Çuxur-Qəbələ adlanan yerdə
Qafqaz Albanıyasının paytaxtı
olmuş “Kabala” (Kabalaka) şəhərinin
qalıqlarını görmək olar.
Çuxur – Qəbələ kəndi Nicdən
15km aralıda, Qaraçay və Coruluçayın
ortasında yerləşir. Ora gedən
yol boyu saxsı su borularının qalıqlarını
görmək olar. Qəbələ antik
dövr müəlliflərinin əsərlərində
qeyd olunur. Şəhər şimaldan düşmən
üçün maneə olan kəskin yarğanlardan
ibarətdir. Süni xəndək qədim
şəhəri iki hissəyə - “Səlbir”
və “Govurqala” ya bölür. Qəbələdən
qərbdə lap yüksəklikdə V
əsr məbədi “Komrat” abidəsi yerləşir.
Bu məbəd hal-hazırda həm xristianların,
həm də müsəlmanların inanc
yerləridir. Qədim Qəbələ
şəhərinin yaşı 1800 ildən
artıqdır. Şəhər 600 il Qafqaz
Albanıyasının paytaxtı olub. Şəhər
daima düşmənə sinə gəlib.
İndiki şəhər qalıqları,
qədim şəhərin yüksək
sivilizasiyasından xəbər verir. Udilər
oturaq həyat tərzi keçirərək,
əkinçilik, sənətkarlıq, heyvandarlıqla
məşğul olmuşlar. Hələ
XlX əsrdə əkinçilik, ipəkçilik,
bağçılıq və bostançılıq
udilərdə geniş yayılmışdır.
Buğda, arpa, darı səpini ilə də
məşğul olmuşlar.
Udilərin milli geyimləri ümumi qafqaz
geyim növü kimi idi. Kişi geyim növü
– köynək, uzun şalvar, arxalıq,
çarıx, papaq sayılır. Qadın
geyim növünə - əlvan köynək,
uzun tuman, arxalıq, çarıq və
ya başmaq və bel kəməri. Qadın
baş geyimi daqta adlanır.
Udilərin sifət quruluşu dairəvi,
saçlarının rəngi açıq
və ya şabalıdı olur. Uzunömürlü
olurlar. Udilər qonaqpərvər və
böyüyə hörmətcildirlər.
Keçmişdə udilərə ailələrin
böyük olması xarakterik idi. Əsasən
yaxın qohumları ilə nigaha girirdilər.
Lakin XlX əsrdən etibarən ailələr
kiçilməyə başlayır.
Udi qadınları keçmişdə üzləri
bağlı gəzər, kişilərlə
birgə süfrə arxasında oturmaz,
söhbətə qarışmaz, icazəsiz
evdən bayıra çıxmazdılar.
Uşaqlar günün çox hissəsini
həyətdə müxtəlif oyunlarla,
böyüklər isə əmək fəaliyyəti
ilə məşğul olardı. Uşaqların
tərbiyəsi ilə 14-15 yaşa qədər
məşğul olunur, sonra onlar sərbəst
sayılırlar. Erkən yaşlarında,
oğlanlar 16, qızlar isə 13 yaşında
evlənirdilər.
Udilərin toy mərasimlərində milli
rəqsləri,həmçinin "yallı",
"uzundərə" kimi Azərbaycan
xalq rəqsləri oynanılır. Cümə
günü şad gün sayılırdı.
Adətə görə həmin gün
başlanılan iş xeyirlə davam edərdi.
Udi folkloru çox rəngarəngdir. Müxtəlif
oyunlar, əyləncələr, lirik və
qəhrəmanlıq nəğmələri,
rəqslər, əfsanə və rəvayətlər
sıf məişət həyatı ilə
bağlı olub. Bir çoxları bu günümüzə
qədər qorunub saxlanılır. Hətta
xristian dinini qəbul etdikdən sonra, digər
alban tayfaları kimi udilər də keçmiş
məişət həyatlarını və
adət-ənənələrini unutmamışlar.
Keçmiş inanclarından, aya inam hələ
də qalmaqdadır.